Wikibeuk:Sjpellingssjpiekpagina

Veurblaad - Recènte verangeringe - Alle Artiekele - De Kaffee - Zandjbak - Hölp - Willekäörige pazjena - Aanmelle veur Wikibeuk - Gebroekersportaol - Spellingshölp - Bokelies

---

Kiek veur: * Alle Nederlands Limburgse plaatsname.

Zuug veur: * Alle w:Limburgse lètterteikes (grafemen) in 't kort.

Limburgse lèttersj type

Limburgse lètterteikes kènne op 'n gewoon toetsebord getypt were es volg: type ièrsj 't diacritisch teike (bv 'n accent `) en daonao de letter woa-op dat teike moet kómme te sjtoon. bie è dus ièrsj ` en daonao e weurt è of " en daonao e weurt ë). Sjteit 't toetsebord dao neet op ingesjtèld, dan kèns se ónder aan de bewirkingspagina van 'n artikel (wikipedia) 'n kader vinge mèt Limburgse lèttersj en symbole. Gewoon aanklikke op de plek woa se die wils höbbe es se bies aan 't sjrieve.

Sjpiekpagina veur de dialeksjpelling van klinkersj, wèrkweurd, naoësjlaeg, twièklanke, twieëklanke enz.

Lidwoorde en lèttercombinaties

'n, 't

De lidwoorde: de, 'n , 'ne en 't were sjus wie in ’t Nederlands gesjreve (neet: un, unne en ut ).

Drie woordgesjlachte

De lidwoorde en aanwiezende veurnaamweurd: die, dees, dat, dit, dae, deze, dizze were toegepas afhankelik van 't woordgesjlach.

• die, dees = vrouwelik
• dae, deze, dizze = mannelik
• dat, dit = ónziedig
  

Es platkallersj veule v'r meistal 't woordgesjlach vanzelf aan, meh door de Hollandse invlood weurt dat mn veur de vrouwelike weurd ummer lestiger. Hie 'n ezelsbrökske: bie twiefel:

• op 'n vrouwelik woord bv. de of 'n taofel, volg die of dees. dus 'n taofel die sjteit. dees taofel ies van hout.
• bie 'n mannelik woord bv. de fiets of 'ne fiets volg dae of deze of dizze fiets. deze fiets, dae löp lekker. in de oastelike dialekte ies d'r (nog) 'n mannelik lidwoord.
• bie ónziedig woord: bv 't of 'n bèd volg dat. 't bèd dat ies lank. dit, of dat bèd

'r, d'r, v'r , g'n

Veer sjrieve: `r, d'r', v'r en g'n ( neet: er, der, ver en gen ).

gk, sj, zj

• gk ies de zachte k dies se huèrs in ’t Duutsje sagen.vb: brigke (baksteen), wègke (brood), zègke, rögke, brögke. Meh v’r sjrieve brik, wèk, ich zèk, ‘ne rök (rug), ein brök (brug)
  
• sj (sjaal, sjofel, klink es: shit, show) vb.: flesj (fles), sjterk (sterk), sjoal (school)
  
• zj (klink wie in journaal, genie, joviaal) vb.: zjwumme (zwemmen), zjwoar (zwaar), zjwaam (rook)

Korte klinkersj

De a, o, e, i en u weure 't zelfsde gesjreve es in 't Nederlands

è

è: klank bevingk zich tösje de e (bed) en i (ring) in. oetsjpraok es in 't Franse mais
w:li:Bèngelder (Bingelrade)
w:li:Mestreech , w:li:Valkeberg bèd (bed)
w:li:Zittert nès (nest)
w:li:Remunj vès (vis)
w:li:Venlo mèt (met)

ó

ó:korte oo-klank in Ned. hotel
w:li:Mwórveld (Moorveld)
w:li:Valkeberg zón (zon)
w:li:Kirchroa rónk (rond)
w:li:Zittert wónjer (wonder)
w:li:Haors bóks (broek)
w:li:Wieërt róng (ronde)

ö

ö: oetsjpraok (kort) es wie in Kölle (= Keulen in Duutsjland)
w:li:Zöstere (Susteren) en w:li:Sjömmert (Schimmert)
w:li:Kirchroa mörje (morgen)
w:li:Zittert sjtök (stuk)
w:li:Ech höffe (heffen)
w:li:Venlo dök (dikwijls)

De svarabhaktivocaal (sjwah)

De korte e-klinker (ouch sjtóm e geneump), daes se bv. huèrs
tösje de r en m, bv. in errem; (veer sjrieve: erm )
tösje de r en g bv. in berreg; veer sjrieve: berg
tösje de l en f bv. in zellef; veer sjrieve: zelf
tösje de l en k bv. in mèllek; veer sjrieve: mèlk
tösje de l en g bv. in volleg; veer sjrieve: volg
weurt , sjuus wie in 't Nederlands, neet gesjreve

Klinkersj mèt naoësjlaag

bv in w:li:Heële, w:li:Kirchroa, Waobich, w:li:Gulpe

eë

ee mèt naosjlaag : eë
w:li:Heëlesj heë (hij); peëd (paard)
w:li:Kirchroa deë (die), eëd (aarde)
Waobich geël (geel) ; weëd (waarde
w:li:Gulpe dweësj (dwars)

Lang klinkersj in 't dialek

aa, oo, uu, ee, ei, ij, ui, eu, oe were sjuus wie 't Nederlands gesjpeld

au en ou

au en/of ou
au sjrief me es ‘t Nederlands equavalent ‘n au, a of al haet. bv. Hauf (half) haus (hals), paum (palm) ; kauf (kalf)
ou sjrief me es ‘t Nederlandse woord mèt ou of o gesjreve weurt : ouch (ook) ; wouf (wolf) ;oug (oog) ; boum (boom) ; houp (hoop)

ae

ae:(oetsjpraok zoa es in ’t Ingelsje air (lucht) (of Ned. blèren)
w:li:Hael (Heel)
w:li:Valkeberg vaer (veer); baer (beer),
w:li:Ech aenj (eend)
w:li:Zittert maedje (meisje)
w:li:Wieërt gaer (graag)

ea

kump neet veur es lèttercombinatie in 't dialek!

èè en èe

(klank tussen ae en ee)
w:li:Èèsjde hèèt (heet); joenkhèèd (jonkheid)

• èe (kortere ae) in Gulpen.
  

ao

ao: (oetsjpraok es in ’t Ingelsje law(wet) of Nederlands rose)
opm. oa (oetsjpraok oea) ies 'ne twièklank, zuug ónderaan. Oetzóndering: in Kirchroa (en umsjtreke) gebruke ze oa veur de aoë-klank (ao mèt naosjlaag)
w:li:Aolbaek (Aalbeek)
w:li:Mestreech dao (daar)
w:li:Kirchroa sjtraos (straat)
w:li:Remunj zaot (zout)
w:li:Venlo draod (draad)

äö

äö: (oetsjpraok es in ’t Ingelsje bird (vogel) of Franse freule)
w:li:Gäöl (Geulle)
w:li:Mestreech päöl (palen)
w:li:Ech väöl (veel)
w:li:Haors däörp (dorp)
w:li:Venlo schäöp (schapen)

òò

òò: w:li:Èèsjde bòòm (boom); lòòp (loop)

Lang klinkersj mèt naoësjlaag

Lang klinkersj mèt e-naosjlaag

aeë

ae mèt e-naosjlaag: aeë
w:li:Èèsjde gaeëve (geven)
w:li:Bóches waeëg (weg)
w:li:Zumpelveld baeëne (bidden)

aoë

ao mèt e-naosjlaag: aoë
w:li:Heële baoëve (boven)
w:li:Gulpe aoëpe (open)
w:li:Kirchroa boave (boven)
(Hie sjpelle ze oa veur aoë)

äöë

äö mèt naosjlaag
w:li:Heële wäöëdje (woordje)

euë

eu mèt e-naosjlaag: euë
w:li:Mergraote euëver (over)
w:li:Kirchroa veuëre (voeren, leiden)

eië

ei mèt e-naosjlaag: eië
Zittert beiër (bier); weiër (weer)

ieë

ie mèt e-naosjlaag: ieë (bie ope lèttergreep vèlt ein lètter weg)
w:li:Heële sjpiële (bie ope lèttergreep vèlt ein lètter weg) (spelen)
w:li:Bóches ieësjte (eerste)
w:li:Kirchroa spieë (laat)
w:li:Roojs (Stramproy) tieën (tien) tiëne (tenen)
w:li:Mieëldere stieën (steen)
w:li:Venroj de Pieël (de Peel)

oeë

oe mèt e naosjlaag: oeë (bie ope lèttergreep vèlt ein lètter weg)
w:li:Heële groeët (groot) groëte (grote)
w:li:Èèsjde goeën (gaan)
w:li:Bóches vroeë (blij)
w:li:Kirchroa jroeës (groot)
w:li:Helje sjroeëp (stroop)
w:li:Wieërt boeët (boot)
w:li:Venroj roeës (roos)

uuë

uu mèt e naosjlaag: uuë (bie ope lèttergreep vèlt ein lètter weg)
w:li:Heële sjtuuëtje (stootje)
w:li:Kirchroa buuënsje (boontje)
w:li:Mieëldere uuëgskes (oogjes)
w:li:Wieërt gruuëts (trots)

Twièklanke in 't dialek, twieëklanke in 't dialek

twièklanke: iè, uè, oa, aoë

iè

w:li:Valkebergs kiès (kaas), ièw (eeuw)
w:li:Meersjes jew (eeuw)

uè

w:li:Valkeberg huère (horen), gruètsj (trots)
w:li:Meersje grwetsj (trots)

oa

w:li:Valkeberg doas (doos) (me huèrt dan eigelik doeas)
w:li:Meersje dwas (doos), zwadat (zodat)
(opm. In aafwieking van de Veldeke-sjpelling 2003 zint ze in Kirchroa en ander plaatse in oas-mergelland oa blieve sjrieve veur de ao-klank mèt naosjlaag. bv. goan (gaan), sjtoan (staan), sjtroat (straat). Dit ies hie dus geine twièklank.

aoë

'w:li:Èèsjde zaoëk (zaak)

Liènwoord / lienwoord / lieënwoerd

Liènweurd (vraem weurd oet ’t Frans, Ingels, Duutsj, Latien en Nederlands) weure gewoon gesjreve wie ze ouch in ’t Nederlands weure gesjreve: computer, interview, dancing enz. Allein es se erg verlimburgs zin (dus gans andersj oetgesjproke) weure ze aangepas gesjpeld bv. rewien (ie mèt sjleiptoan) (ruïne); sjoekelaad (chocolade)

Opmèrking: dit principe weurt nogal dèks mèt de nate vinger toegepas. Veural sj- en zj-klanke weure dèks nao hun oetsjpraok gesjreve. Zuug ónder miè väöl plaotselike dictionaire. vb: Sjinees (Chinees), arsjitek (architec).

Sjtoattoan en sjleiptoan / stoettoen en sleiptoen / sjtoeëttoeën en sjlaeëptoeën

’t Versjil tösje sjtoattoan en sjleiptoan weurt neet oetgesjreve *:

Èèsjdes sjtoep en sjoem (stoep en schuim)
Echters sjtoep en sjoem (stoep en schuim)
w:li:Wieërts stein en stein (steen en stenen)
w:li:Venrods boek en baek (buik en beek)
w:li:Remunjs sjoon en sjoon (mooi en schoen)
w:li:Valkebergs val en dal, sjtein en sjtein ( val en dal; steen en stenen)

• Opmèrking: es me tot noe toe 't versjil oet wol sjrieve woort dat gedoon mèt 'n circonflex veur 'ne sjleiptoan en 'n grave veur 'ne sjtoattoan, beveurbeeld sjtêin-sjtèin. In de nuuj sjpelling ies d'r veur gekoze um 'n tilde ( ~ )achter de klinker mèt sjleiptoan te zètte bv. bei~n en bie 'ne sjtoattoan 't teike backslash ( \ ) bv bei\n. Dees teikes zint gekoze umdat ze op de meiste toetseborde veurkómme. 't Ies neet gebrukelik en tamelik sjtuèrend um dit in loupende tekste toe te passe. Allein in weitensjappelike publicaties en woordebeuk ies 't functioneel.

Mièvoud en verkleinwoord / mieëvoud en verkleënwoerd

Mièvoud en/of verkleinwoord

w:li:Mestreech print-printe, printsje-printsjes (prent-prenten, prentje-prentjes)
w:li:Valkeberg band-beng, bendsje-bendsjes , sjaop-sjäöp, sjäöpke-sjäöpkes (band banden; bandje-bandjes; schaap-schapen, schaapje- schaapjes)
w:li:Remunj handj-hendje (hand-handje)
w:li:Venloos hónd-hundje (hond-hondje)

Wèrkwoord / wèrkwoerd

Vervoge van wèrkweurd/wèrkwäörd (’n paar veurbeelde. Hie geldt sjtam +s (2e pers. inkelv.) en wie in ’t Nederlands sjtam+ t (3e pers. inkelv.), meh ouch sjtam + k (ww. hange: zie hingk; zinge: hae zingk; bringe: hae bringk)
Sjterke werkweurd: (Ned. Hebben) Höbbe, iech höb; doe (dich) höbs, hae haet; zie höbbe, veer höbbe.
(Ned. Worden) Weure, were of waere, iech waer; doe (dich) weurs, hae weurt (sjtam +t), zie weure/waere, veer weure/were/waere.
V.t.: iech woort, doe woors, hae woort, veer woorte, zie woorte.
opm. Heële bv haet es wèrkwoord weëde (Ned. worden). Dus ich weëd; doe weëds, hae weëdt (sjtam +t), vier weëde; zie weëde.

Verlaeje tied van wèrkweurd / wèrkwäörd die ’n iechvörm (ichvörm) höbbe op t
w:li:Mestreech iech praot, iech praotde, (praten)
w:li:Remuunj ich lèt op, ich lètde op, (opletten)
w:li:Zittesj ich kriet, ich krietde, (met krijt schrijven)
w:li:Valkeberg iech sjtoat , iech sjtoatde, (stoten)

Voltoajd deilwoord / voltoejd deilwoord / voltoeëjd deilwoerd
w:li:Mestreech belle, gebeld (bellen)
w:li:Gulpesj make, gemakt (maken)
w:li:Zittert sjpele , gesjpeeld (spelen)
w:li:Venroj studiere, gestudieërd (studeren)
w:li:Wieërt huëre, gehuuërd (horen)
w:li:Kirchroädsj woeëne, jewónd (wonen)

Brónne

Brón: o.a. Veldeke-sjpelling
Veldeke-Limburg

• Veur 't orzjineel zee: hiej (samegesteld door w:li:Gebroeker:Aelske)